Taraboemdijee!

Alles weer hetzelfde: alle heiligen op één rij.

Kijk daar heb je H. Antonius en Sint huppeldieje. Allemaal weer dezelfde heiligen, alsmaar langs dezelfde beelden lopen maar er één vastpakken. Nee, ho maar!

Wonderlijk hoe een rijtje heiligenbeelden me brengt bij de leesbevorderaars van heden. Ze zeggen allemaal hetzelfde; o nee, een aantal zegt dit en een aantal zegt dat. Een groepje zus en een groepje zo. Laten we dat doen! Ja, goed. Nee, het werkt niet. laten we dat dan gaan doen! O, goed. En daar gaan we allemaal achter het heilige voorbeeld aan.

Zoals de harmonie mensen uit de huizen zoog met muziek. De kinderen er achteraan. Taraboemdijee! Weg ermee.

We moeten wat doen. Ja, en als je wat gaat doen moet je dat volhouden. Je moet opvoeder, ouder, leerkracht, bibliothecaris dat volhouden. Niet zeuren. Niet kermen. Nee, te allen tijde volhouden. Dus...

Voorlezen moet: doe dat dan niet af en toe, niet als beloning, niet als je fit bent, niet als ..
nee, je doet het dan ook steeds: een vast moment een vaste tijd van de dag.

Lezen moet: niet iets anders doen, niet effe dit, niet dat is vandaag belangrijk of daar is vandaag geen tijd voor. Nee, je doet het vanaf het begin van elk mooi mensenleven tot aan de volwassenheid. En ver daarna.

Lezen moet. Lezen is soms niet leuk maar het moet.

Elke avond baden we ons gebedje na de lepel levertraan. Edoch was er klontje suiker op het eind van de lepel. Zo ook met lezen: eerst door het bittere: rustig worden, accepteren, dan slikken en wennen aan de smaak maar daarna...

het zoete: het verhaal, de belevenis, de emotie: de beloning.

Krom

Is een boekenkast, een collectie, een magazijn, een ruimte met boekenkasten nodig om enthousiast te raken om te lezen? Ja, dat is nodig voor leesbevordering. Je raakt helemaal enthousiast toch? In alle kleinere kernen met een basisschool komt in de school een wisselcollectie, uitsluitend bedoeld voor de kinderen. Directeur Rudi Crombeen van de Bibliotheek Zeeuws-Vlaanderen: "De bibliotheek richt zich steeds meer ook op leesbevordering en leesondersteuning." De bibliobus die nu nog een aantal kernen aandoet, verdwijnt aan het einde van het komend schooljaar. Dat zegt de directeur in het huis-aan-huis blaadje. Nou zal het wel niet precies zo gezegd zijn, maar toch. Leesbevordering is een kast, een collectie boeken. Leesbevordering is een te wisselen hoeveelheid boeken uitsluitend voor kinderen. Volwassen die weten de weg zelf wel. Want zegt deze directeur verderop in dit krantenartikeltje. De bibliotheek lanceert eind dit jaar of begin 2012 een nieuwe website, met verschillende zoekmachines en veel informatie over boeken. "Eigenlijk hoef je dan niet meer naar de bibliotheek." Geef mij maar een bus, die elke week langskomt met een mens erin. Dan kun je vragen en praten over wat je graag zou lezen. Die mevrouw of die mijnheer luistert dan. Daarna gaat zij of hij voor jou op zoek waar dan ook. Misschien wel een week later als de bus weer komt in jouw dorp , heb jij precies dat wat je wou lezen: een boek, een tijdschrift, een artikel, DVD, CD, Daisy , bladmuziek,… Leesbevordering is mensenwerk, beste directeur, en geen wisselcollectie of een website.

Inspiratie

Marina Polderman schreef dat een wekelijks inspiratie-uurtje voor alle medewerkers van de bibliotheek over lezen en literatuur een vast weekonderdeel moet worden om deze medewerkers (beter) de liefde voor het lezen te laten uitstralen.

Niet spreken in de bibliotheek over frontale presentatie, thematische indeling. Nee. Niet zuchten achter de balie over onvindbare boeken, te laat gelden of ander ongemak. Niet spreken in de publieke ruimten over collegae, de leidinggevende of andere afwezige personen. En zeker niet spreken over bezuinigingen, politici en anderen, die niets begrijpen van leesbevordering en niets begrijpen over een noodzakelijke en deugdelijke informatievoorziening voor je medemens.

Nee, dat doen we niet. Wij, bibliothecarissen hebben een vak! Daar kunnen we zodanig geïnspireerd over spreken dat een ander denkt: “ik krijg zin in lezen. Ik word nieuwsgierig. Ik krijg weer energie, hersenenergie.

En hoe krijg je dat en hoe hou je die inspiratie? Zoek een aansprekend voorbeeld in je omgeving, in de wereld of in de literatuur: bijvoorbeeld Pippi Langkous, de boekenheld van Astrid Lindgren . Met haar levenslust, haar onnavolgbare logica en haar tegendraadsheid is Pippi Langkous voor velen een heldin. Wat kunnen we leren van Pippi's sprankelende creativiteit?

1. Vrijheid blijheid
2. Slik niets voor zoete koek
3. Zoek naar je eigen oplossing
4. Keer de regels om of help ze om zeep.
5. Maak je eigen fantasieën waar
6. Zorg voor jezelf en je vrienden
7. Richt de wereld in naar je eigen zin
8. Go slow
9. Toch nog een probleem? Dan is er altijd nog de fantasie.
(Met dank aan de ideeënmaker (idenmaker.blogspot.com)

Elke dag kun je deze keuze maken!

P.S. Beste cultuurbezuiniger, denk ’s avonds eens in je bedje: “Fantasie is onbegrensd!”

Nu heb ik altijd al van krokodillen gehouden...

en dat heb ik wel een beetje weggehouden, maar ja eens komt het toch uit.

Krokodillen hebben veel met leesbevordering. Een rare gedachte misschien zo op het eerste gezicht maar denk eens mee.

1. Krokodillen zijn spannend vooral als ze onder je bed liggen. Je wil eigenlijk wel kijken maar je durft niet. Zou de krokodil er liggen, ja of nee?
2. Krokodillen zijn rustig en hebben alle tijd. Ze verroeren zich amper maar toch zijn ze er. Waar wacht een krokodil op? Op dat ene moment en dan een sprong, een hap en je bent gevangen. De kaken sluiten zich om het slachtoffer en laten je niet meer los. Je wordt opgegeten. Had je ook maar niet zo dicht bij dit gevaarlijke dier moeten komen. Nu ben je verloren: je bent voedsel.

Ja, dat weet ik allemaal wel maar wat heeft dat nu met lezen en de bevordering'van lezen te maken?

1. Een boek moet spannend zijn en dan hoeft het geen thriller of detective te zijn maar gewoon een boek moet spanning oproepen. Zo van: hé van die titel heb ik van gehoord, gelezen. Ik ga eens nader kijken.
2. Het boek moet rustig liggen wachten, verleidelijk en aantrekkelijk zijn om de nieuwsgierige lezer dichterbij te laten komen. Ja, de belangstelling is gewekt. Hij/zij pakt het boek en leest de achterkant. En dan ineens grijpt het boek je vast en laat je niet meer los. De lezer is verloren. De lezer is leesvoedsel.

Zie je, er zijn veel overeenkomsten met krokodillen en lezen. Sla het beeld in je op en laat je nou eens vaker opeten door een boek. Je verlangt er naar. Echt waar. Je wil helemaal verdwijnen in een boek maar je durft niet want ............. en dan komen er allerlei excuses met verplichtingen en tijd.

Wees dan maar een krokodil en geniet van de tijd en vooral van de rust, de broodnodige rust om weer helemaal op te laden met een 'pakkend' boek.

Zullen we de krokodillentas als promo gebruiken voor de leesbevordering?

Leesmotivatie: een definiëring

Leesmotivatie is de drijfkracht die nodig is om betrokken te zijn bij wat je leest. Een betrokken lezer is bezig met de inhoud van dat wat hij leest, het zet aan het denken, het maakt emoties los en het roept beelden en herinneringen op. Deze betrokkenheid heeft een grote positieve invloed op de leesprestaties.

De motivatie neemt toe doordat iets plezierig is of nieuw, doordat je door het lezen zelfstandig kan werken, nieuwsgierig(er) wordt, zelf mag kiezen en het gevoel geeft dat je iets kan. Bij het lezen vertaalt zich dit grofweg in: kan ik de tekst lezen, wil ik de tekst lezen en levert het sociaal gezien iets op?

Demotivatie ontstaat voornamelijk door tegenvallende prestaties. Een onjuist zelfbeeld en te weinig besef van de functie van lezen. (www.ontwerpatelier.nl)

Dat zijn drie delen, die op elkaar moeten zijn afgestemd.

1. Materieel: boeken, boeken, heel veel boeken, die zowel van binnen als van buiten netjes en vooral actueel moeten zijn.

2. Intrinsiek ofwel het stimuleren van de nieuwsgierigheid, uitdaging, afleiding, betrokkenheid en interesse

3. Extrinsiek ofwel wat doet de ouder en opvoeder voor? Waarmee kan ik de motivatie van de lezer stimuleren? Wat moet de opvoeder/leerkracht leren om te kunnen stimuleren?

De blokpijlen in de diagram geven aan dat de opvoeders zich niet alleen kunnen beperken tot de boeken, maar proberen technieken te ontwikkelen (zoals bijvoorbeeld voorlezen/nalezen) waarmee (zwakke) lezers samen met hun begeleider boeken kunnen lezen die qua leesniveau te moeilijk zijn, maar qua leesbeleving zeer motiverend.

De eigen leesmotivatie van de lezer is de belangrijkste maar als die motivatie afneemt, is het zaak lezer te motiveren door een ruime boekenkeuze, een inspirerende leesomgeving en een enthousiaste opvoeder/leerkracht.

Zonder middelen geen bouwwerk en zonder begeleiding geen deugdelijk bouwwerk.

Zijn bij u thuis, op school deze drie onderdelen op elkaar afgestemd? Zo niet, waarom dan motiverend leesgedrag van de (lerende) lezer vragen?

Voorvaderen

Ach, je kent dergelijke foto's misschien wel? Met z'n allen naar de fotograaf ter gelegenheid van een of ander bijzonder feit in de familie. Je moet je nette kleren aantrekken en dan naar de grote stad waar een fotograaf achter een kastje staat op drie pootjes en wegduikt in een zwarte doek. Merkwaardig ernstig kijken mijn vader en zijn broers de lens in. Zijn zussen kijken wel wat vriendelijker. Alleen de jongste broer leeft nog. Hij werd onlangs tachtig jaar.

Bij dit historisch familiekiekje kun je allerlei gedachten en gevoelens hebben. Dat is normaal. Maar ik denk dan: wat zouden ze allemaal gelezen hebben? Raar? Ach, ze hadden wel een hele vrije zondag, na de kerk. Tijd om niks te doen. Lezen? Ik denk ook wel 'hangen' zoals het nu heet. Vroeger ging je wandelen of naar de soos van de kerk. Ik vind het merkwaardig dat ik van de kant van mijn vader weinig gezien of gemerkt heb dat met lezen te maken heeft. Is lezen genetisch bepaald? In ieder geval heb ik de genen niet gekregen van mijn vaderskant. Of je een lezer wordt of blijft is je eigen keuze of komt door 'aansprekende leesmensen' en door aantrekkelijke boeken. Maar je moet verleid blijven worden, aangesproken blijven worden. Je moet oefenen.

Boekhandelaren en bibliothecarissen zijn nu veel te veel vrijblijvende adviseurs. "Dit is mooi" en "Kent u dit"? "Dit staat in de toptien" en "Dit vind ik ook mooi". Hou er meer op! Geachte mevrouw of mijnheer, u bent lid van deze leestent of bezoeker van de boekhandel, dus u moet minimaal zoveel uur trainen om in leesconditie te blijven. Er is spannende oefenstof maar ook degelijke kost om een voortreffelijke leesfitness te bereiken. "Wilt u nu even kiezen want dan kan ik het trainingsprogramma starten en monitoren". "Hé, u daar wilt u wel even een dikker boekje meenemen want anders holt uw conditie achteruit". Zo wordt onze leesklant trots op zijn leesprestatie en vertelt enthousiast aan anderen hoe geweldig lezen is. Krijgen we eindelijk veel en tevreden lezers in de boekhandel en bibliotheek.

Mijn vader kwam zelden in een boekhandel of in een bibliotheek maar als hij er kwam wist ie wel wat hij wilde. Hij had geen grote sportieve leesconditie maar hij was wel een goed lezende amateur.

Het lezen verleren

Lezen? Een boek lezen? Je bedoelt een roman, een verhaal: nee dat kan ik alleen op vakanties. Normaal ben ik bezig met werk, mijn gezin, mijn familie, met vrienden en vriendinnen, met sport en ...
"Ja, wat nog meer?" vraag ik je.
Ik ben online is dan het antwoord. Ik ben bereikbaar. Ik volg en heb mijn volgers. Een piep, een muziekje en ja hoor, ik heb een bericht en ik moet dat lezen.

Ik vraag me vaak af wat al die mensen elkaar vertellen via hun mobiele telefoon. Ik denk dat men moet converseren om zich niet alleen te voelen. Wie gaat er nu nog een poosje schijnbaar doelloos voor zich uitstaren op een perron? Dat ben je echt wel apart. Nee, alleen ben je nooit meer in deze wereld. Je hebt de wereld in je broekzak maar het is wel de ander die op jouw tijd beslag legt.

Kijk eens in de wachtkamer waar je (nog) niet mag telefoneren. Wat moet je dan doen? Staren? Verveeld in tijdschrift bladeren? Ik lees in mijn boek, ja echt, ik neem een boek mee maar ja, ik ben ook een nerd.

Leer lezen gewoon door het te doen. Die piep van je mobiel kan best af en toe uit.